Jesień życia zazwyczaj przywołuje przyjemne skojarzenia i jest przedstawiana jako czas na zasłużony odpoczynek i realizację pasji. Rzadziej wspomina się natomiast o trudnych aspektach bycia seniorem, takich jak samotność, depresja, lęk, kłopoty z pamięcią czy z poruszaniem się. Sprawdź, jakie problemy ze zdrowiem psychicznym najczęściej występują u seniorów i jak można im zapobiegać.

Co wpływa na zdrowie psychiczne seniorów?

Dojrzały wiek to szczególny okres życia, również w kontekście zdrowia psychicznego. Dla wielu osób jest to czas refleksji i podsumowań, które mogą zarówno przynosić poczucie spełnienia i satysfakcji, jak i prowadzić do rozczarowania czy tęsknoty. Do częstych problemów, z jakimi muszą mierzyć się seniorzy, należy samotność. Nierzadko wynika ona z utraty osób bliskich, takich jak małżonkowie, rodzeństwo czy przyjaciele. Trudnym momentem może być także przejście na emeryturę, które wiąże się z utratą codziennej rutyny i obniżeniem dochodów. Wraz z wiekiem u części seniorów ujawniają się ponadto problemy z pamięcią i koncentracją, co może prowadzić do pogorszenia samooceny, wzmożonego lęku i utraty samodzielności. Trzeba też pamiętać, że istotny wpływ na psychikę ma stan zdrowia fizycznego. Choroby przewlekłe, na przykład niewydolność serca, cukrzyca czy zwyrodnienia stawów, pogarszają jakość życia, utrudniają poruszanie się i mogą prowadzić do izolacji społecznej.

Jakie zaburzenia psychiczne występują najczęściej u osób starszych i jak się objawiają?

Wśród seniorów najczęściej występują zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe oraz demencja.

• Depresja u seniorów może objawiać się między innymi poprzez pogorszenie nastroju, częste odczuwanie smutku lub poczucia winy, niską samoocenę, brak odczuwania przyjemności, spadek energii, problemy ze snem, wycofanie z kontaktów społecznych oraz myśli o odebraniu sobie życia. Problem zaburzeń depresyjnych dotyczy około 20-30% osób po 65. roku życia.
• Zaburzenia lękowe występują nawet u co piątego seniora i często pozostają nierozpoznane lub nieleczone. Objawiają się częstym odczuwaniem lęku lub strachu, podwyższonym napięciem oraz nieprzyjemnymi objawami somatycznymi (np. kołataniem serca, zawrotami głowy czy drżeniem).
• Dla demencji (otępienia) najbardziej charakterystyczne są problemy z koncentracją i pamięcią, choć występują również zmiany w nastroju i zachowaniu. Najczęstszą jej postacią jest choroba Alzheimera.

Jak dbać o zdrowie psychiczne seniorów?

Szczęśliwa i spokojna starość to perspektywa, której oczekujemy zarówno dla siebie, jak i naszych bliskich. Niestety na przeszkodzie coraz częściej stają problemy ze zdrowiem psychicznym. Choć nie wszystkim z nich da się zapobiec, wielu można uniknąć lub złagodzić ich przebieg, wdrażając kilka prostych działań o pozytywnym wpływie na psychikę. Należą do nich:

• ćwiczenie pamięci i koncentracji,
• regularna aktywność fizyczna (np. spacery, pływanie, jazda na rowerze, joga),
• pielęgnowanie bliskich relacji,
• udział w zajęciach przynoszących satysfakcję i dających przyjemność (np. klub seniora, uniwersytet III wieku),
• zaangażowanie w działalność społeczną (np. wolontariat),
• posiadanie hobby,
• czytanie książek i słuchanie muzyki,
• stosowanie zdrowej, zbilansowanej diety,
• rezygnacja z palenia tytoniu i spożywania alkoholu,
• dbanie o dobrą jakość snu (np. posiadanie stałych godzin snu),
• odpowiednie leczenie chorób przewlekłych (m.in. nadciśnienia tętniczego, cukrzycy),
• wczesne korzystanie z pomocy specjalisty (np. lekarza rodzinnego, psychologa, psychiatry) w przypadku wystąpienia niepokojących objawów.

Ćwiczenia na pamięć i koncentrację – dlaczego warto je stosować?

Problemy z pamięcią niewątpliwie wywierają negatywny wpływ na samopoczucie osób starszych. Pogorszenie funkcji poznawczych często prowadzi do wycofania z życia społecznego, pogorszenia nastroju, zwiększenia poziomu lęku i utraty samodzielności. Odpowiednio dobrane treningi pozwalają utrzymać pracę układu nerwowego na prawidłowym poziomie i spowolnić rozwój ewentualnych zmian otępiennych. Co ważne, tego typu ćwiczenia na lepszą pamięć nie tylko nie muszą być męczące, ale wręcz mogą sprawiać przyjemność. Na pozór zwyczajne układanie puzzli, rozwiązywanie sudoku czy gra w karty mogą znacząco poprawić codzienne funkcjonowanie. Dzięki rozwojowi technologii w profilaktyce zaburzeń poznawczych można wykorzystywać coraz lepsze narzędzia, np. systemy terapeutyczne oparte na wirtualnej rzeczywistości (VR) z indywidualnie dobranym programem zadań o różnym stopniu zaawansowania. Ich zaletą jest jednoczesne angażowanie układu ruchu, co wpływa korzystnie na zdrowie fizyczne i ułatwia pracę nad kondycją umysłową. Narzędzi terapeutycznych wykorzystujących wirtualną rzeczywistość nie trzeba samodzielnie kupować – mogą być one dostępne dla seniorów w dobrze wyposażonych placówkach opiekuńczych i zdrowotnych.

Podsumowanie

• Problemy ze zdrowiem psychicznym dotyczą znacznej części seniorów i obniżają jakość ich życia.
• Najczęstsze zaburzenia psychiczne diagnozowane u osób starszych to depresja, zaburzenia lękowe i demencja.
• Problemy z pamięcią i koncentracją mogą mieć negatywny wpływ na nastrój, funkcjonowanie społeczne i ogólny dobrostan seniorów.
• Istnieją proste działania, które mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych.

Aleksandra Brzozowska - absolwentka psychologii na Uniwersytecie SWPS i studentka kierunku lekarskiego na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. Interesuje się tematyką zdrowia psychicznego, w szczególności profilaktyką, stygmatyzacją i komunikacją medyczną. Realizuje własne badania naukowe w tym obszarze. 

Źródła

1. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-of-older-adults [dostęp: 28.09.2024]
2. https://www.nia.nih.gov/health/mental-and-emotional-health/depression-and-older-adults [dostęp: 28.09.2024]
3. Cai, H., Jin, Y., Liu, R., Zhang, Q., Su, Z., Ungvari, G. S., Tang, Y. L., Ng, C. H., Li, X. H., & Xiang, Y. T. (2023). Global prevalence of depression in older adults: A systematic review and meta-analysis of epidemiological surveys. Asian journal of psychiatry, 80, 103417.
4. Leggett, A., & Zarit, S. H. (2014). Prevention of Mental Disorder in Older Adults: Recent Innovations and Future Directions. Generations (San Francisco, Calif.), 8(3), 45–52.
5. Loprinzi, P. D., Roig, M., Etnier, J. L., Tomporowski, P. D., & Voss, M. (2021). Acute and Chronic Exercise Effects on Human Memory: What We Know and Where to Go from Here. Journal of clinical medicine, 10(21), 4812.
6. Reynolds, C. F., 3rd, Jeste, D. V., Sachdev, P. S., & Blazer, D. G. (2022). Mental health care for older adults: recent advances and new directions in clinical practice and research. World psychiatry : official journal of the World Psychiatric Association (WPA), 21(3), 336–363.

Prężnie działają kluby seniora w Bydgoszczy, posiadające nasze innowacyjne rozwiązanie terapeutyczne z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości.

Z przyjemnością informujemy, że w dniach 19-21 marca 2024 będziemy prezentować nasz innowacyjny system terapeutyczny z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości na targach SALMED w Poznaniu. Zapraszamy na stoisko w Strefie START-UP'ów. Nasi zwiedzający mogą liczyć na wolny wstęp: link do pobierania bezpłatnych biletów - www.salmed.pl .

Rok 2023 był bardzo udany dla zespołu innowatorów – autorów systemu terapeutycznego GRYDSEN, jeśli chodzi o nagrody i wyróżnienia za innowacyjność w kraju i za granicą.
Otrzymaliśmy m.in.:
- E-nnovate - Bydgoszcz, 2023 - Złoty medal,
- nagroda: Pracodawca Pomorza i Kujaw 2022 w kategorii mikroprzedsiębiorca,
- nagroda "Wizjonerzy Przyszłości" podczas konferencji na Warsaw Medical Expo 2023,
- Bangkok Intelectual Property Exposition 2023 - Złoty medal,
- China International Invention Exposition - 2023 - Złoty medal.

Dziękujemy i mamy nadzieję na kolejne wdrożenia i sukcesy w 2024r.

Podczas konferencji dotyczącej Innowacyjnych rozwiązań IT w służbie człowieka  na Uniwersytet SWPS, prezentowaliśmy nasze rozwiązania w terapii seniorów.

W konkursie Wizjonerzy Przyszłości projekt GRYDSEN otrzymał prestiżowy medal dla Innowacji Roku.
Wyróżniono konsorcjum GRYDSEN LAB i Politechniki Łódzkiej.